ABD Başkanı Donald Trump, Nobel Barış Ödülü’nü hedeflediğini belirterek dikkat çekici bir vizyon paylaştı. “İyi bir insan olmak ve sonunda cennete girmek istiyorum; bu uğurda savaşları sona erdirmeye çalışıyorum” dedi. Dünyanın farklı bölgelerindeki krizlere değinen Trump, Ermenistan–İran, Hindistan–Kongo ve daha pek çok bölgede barışı sağladığını öne sürdü. Uluslararası alanda bu girişimlerinin hak ettiği takdiri görmesi gerektiğini vurguladı.

Kaynaklar, Ukrayna lideri Volodimir Zelenski ile yaptığı görüşmede “altı savaşı bitirdiğini” iddia ettiğini gösteriyor. Ancak kısa süre sonra Fox News’e verdiği röportajda bu sayıyı “yediye” çıkardı; hangi çatışmanın eklendiğini açıklamadı. Trump, barış girişimlerini kişisel bir misyona dönüştürdüğünü belirterek asıl amacının cennete girmek olduğunu dile getirdi ve bu çabalarını dini bir gerekçeyle savundu.

İşte o sevaplar(!) Trump, bu ay Ermenistan ve Azerbaycan liderlerini Washington’da ağırlayarak ortak bir bildiri imzalanmasını sağladı. Ancak metin, tarafları kalıcı barışa yaklaştırmaktan çok ABD ile yeni bir siyasi angajmana işaret ediyor gibi görünüyor. Görüşme sonrası Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Trump’ı Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdiklerini açıkladı.

Anlaşma kapsamında Ermenistan, ABD’ye kendi toprakları üzerinden stratejik bir geçiş koridoru geliştirme hakkı tanıdı. “Trump’ın Barış ve Refah Yolu” olarak adlandırılan bu girişim, Avrupa’yı Azerbaycan ve Orta Asya’ya bağlamayı hedefliyor. Ancak tarafların karşılıklı beklentileri ve şartları nedeniyle sürecin nasıl ilerleyeceği şu an belirsiz.

Haziran’da Kongo Demokratik Cumhuriyeti ile Ruanda, Beyaz Saray’da düzenlenen törende bir barış anlaşmasına imza attı. Katar’ın arabuluculuğuyla yürütülen süreç, ABD Başkanı Trump tarafından “büyük bir zafer” olarak nitelendirildi. Ancak Doğu Kongo’daki M23 isyanı, anlaşma şartlarının ihlal edildiğini iddia ederek geri adım atabileceği uyarısında bulundu. Bölgedeki çatışmalar ise tüm çabalara rağmen sürüyor.

Bu yıl Keşmir’de yaşanan terör saldırılarının ardından Hindistan ile Pakistan arasındaki gerilimin düşürülmesinde Trump’ın önemli bir rolü olduğu ifade edildi. Hindistan, Washington’un arabuluculuğunu resmen kabul ederken, Pakistan Trump’ı Nobel Barış Ödülü’ne aday göstererek desteğini ilan etti.

Haziran’da patlak veren ve 12 gün süren İran–İsrail çatışmalarında ABD, İran’ın nükleer tesislerine yönelik operasyonlar yürüttü. Çatışmalar şiddetlenirken Trump sürpriz bir açıklama yaparak ateşkesi ilan etti ve “İran’ın tüm nükleer kapasitesini yok ettim ve savaşı bitirdim” dedi. Hem Tahran hem de Tel Aviv, Washington’un belirleyici rolünü kabul etti.

Yaz aylarında Tayland ile Kamboçya arasındaki kanlı sınır çatışmaları için ABD devreye girdi. Taraflara baskı uygulayarak ticaret görüşmelerini askıya almakla tehdit eden ABD, sonunda Malezya’da sürdürülen müzakerelerle ateşkes konusunda uzlaşı sağlandığını duyurdu.

Afrika’nın en büyük hidroelektrik yatırımı olarak öne çıkan Hedasi (Rönesans) Barajı, Mısır ile Etiyopya arasında ciddi bir diplomatik krize yol açıyor. Trump’ın devreye girerek başlattığı arabuluculuk girişimleri şu ana kadar somut bir sonuç üretmiş görünmüyor. Etiyopya damarı Eylül 2025’te resmen açmayı hedefliyor; bu durum Mısır ve Sudan’da su akışının azalacağı kaygısını artırıyor ve taraflar projeye karşı sert bir tutum sürdürüyor.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/o138929bc-116e-48ff-97af-e0ec04e2bad7.webp

Trump: 6 Savaşı Durdurdum

Trump: Cennete Gidince 6 Savaşı Durdurduğunu İddia Etti

Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, Meclis'te yaptığı açıklamada UAEA denetimlerine onay verildiğini duyurdu.

Kararın ardından bazı milletvekilleri tepki gösterdi ve bu adımın mevcut UAEA denetim çerçevesini sınırlayan yasaları ihlal ettiği iddiasını ortaya koydu.

Tahran Milletvekili Kamran Gazenferi, Konseyin Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan başkanlığında aldığı kararın yasaya aykırı olduğunu ifade ederek konuyu yargıya taşıyacaklarını belirtti.

Bir diğer muhafazakar milletvekili Emir Hüseyin Sabiti de Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi'ye UAEA ile varılan anlaşmanın ayrıntılarını açıklaması çağrısında bulundu ve Sabiti UAEA denetçilerinin casus olarak nitelendirdiğini söyledi.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, UAEA müfettişlerinin ülkeye girişinin Bushehr nükleer santralindeki yakıt değişiminin denetlenmesi amacıyla Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’nin kararıyla gerçekleştiğini belirtti. Erakçi, mecliste çıkarılan yasa rağmen Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi kararına bağlı olarak Ajans ile işbirliğinin yürütüleceğini ifade etti; Ajans’tan gelen tüm taleplerin karara bağlanmak üzere NSC’ye gönderildiğini söyledi.

Erakçi ayrıca Bushehr santralindeki yakıt değişiminin UAEA müfettişlerinin gözetiminde yapılması gerektiğini vurguladı. Tehran Araştırma Merkezi’nde denetime izin verildiğine dair açıklamalara değinmedi.

Yeni bir işbirliği modeliyle ilgili iddiaları değerlendirirken henüz kesin olarak onaylanmış bir metin olmadığını ve taraflar arasında bazı görüş alışverişlerinin sürdüğünü, Ajans’ın görüşlerinin ise birkaç kez yazılı olarak sunulduğunu belirtti.

İran’da Meclis, İsrail ve ABD’nin saldırılarına yol açmakla ve casuslukla suçlanan UAEA ile işbirliğini durdurmaya yönelik bir yasa hazırlamıştı. UAEA Başkanı Rafael Grossi’nin İsrail ve ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine saldırıları konusunda kınama yapmaması İran’ın tepkisini büyütmüştü.

Hükümetin UAEA denetçilerinin ülkeye girişini yasaklamaya ve tüm denetim faaliyetlerini durdurmaya zorlayan yasa, 26 Haziran’da Mecliste çıkarılan yasalar için nihai karar merci olan Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından da onaylandı.

Yasa, İran’ın nükleer haklarının tanınması ve güvenlik garantilerinin sağlanması koşuluyla, İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’nin onayıyla yürürlükten kalkacaktı.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/o73c12df3-f5fc-41f7-87db-777da5d3a3bd.webp

İran Meclisi UAEA denetimlerine yeniden izin verdi; tartışmalar sürüyor

Günümüzde İran ile Batı arasındaki nükleer anlaşma konusundaki belirsizlik, 'snapback' olarak adlandırılan bir mekanizmanın nasıl çalışabileceğini yeniden gündeme getiriyor.

2015 yılında imzalanan KOEP kapsamında Avrupa tarafı olan İngiltere, Fransa ve Almanya, İran’a karşı Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını otomatik olarak geri getirebilme yetkisini içeren snapback mekanizmasını devreye soktu. Bu mekanizma, yaptırımların 30 gün içinde yeniden uygulanmasını sağlıyor.

Snapback, 2015 kararında özel bir madde olarak yer alıyor: 2231 sayılı BMGK kararı. Taraflardan herhangi biri, İran’ın yükümlülüklerini ciddi şekilde ihlal ettiğini düşünürse konuyu BMGK’ye taşıyabilir. BMGK’ye ulaştığında, 30 günlük bir süreç başlar ve bu süreçte yeni bir karar alınmazsa, daha önce kaldırılan BM yaptırımları otomatik olarak yeniden uygulanır.

Bu madde 18 Ekim 2025’te süresi dolacak. Avrupa ülkeleri, İran’ın nükleer programına da çözüm bulunamaması halinde mekanizmayı ağustos sonuna kadar işleyeceklerini duyurdular; bu, zaman açısından sınırlı bir pencerede çözüm arayışını getiriyor.

Tarihsel olarak bakarsak, İran ile BMGK’nin 5 daimi üyesi (ABD, Rusya, Çin, Fransa, İngiltere) ile Almanya arasında 14 Temmuz 2015’te KOEP imzalandı. İran, uranyum zenginleştirme faaliyetlerini sınırlamaya ve IAEA ile tam işbirliği yapmaya söz verdi.

Yaptırımlar tarafında ise, 16 Ocak 2016’da KOEP’in BMGK onayıyla yürürlüğe girmesiyle İran’a uygulanan BM ve AB yaptırımları kaldırıldı. Ancak İran’ın taahhütlerini bozması halinde tüm yaptırımların yeniden uygulanabileceğini öngören snapback mekanizması da anlaşmaya eklendi.

ABD, 2018’de KOEP’ten tek taraflı çekildi ve İran’a ağır yaptırımları yeniden uygulamaya başladı. Avrupa ülkeleri bu adımı desteklese de yaptırımların kaldırılmasına engel olacak adımlar atmadı. İran ise bu süreçte nükleer taahhütlerini aşamalı olarak durdurdu ve uranyum zenginleştirme oranını yüzde 3,67’den yaklaşık yüzde 60’a yükseltti.

Biden yönetiminde yeniden görüşmeler başladı, ancak sonuç alınamadı. Aralık 2024’te İran ile E3 arasında dışişleri bakanları düzeyinde yeniden görüşmeler başladı, fakat ilerleme kaydedilemedi. Nisan 2025’te ABD ve İran, Umman üzerinden dolaylı görüşmelere başladı; Maskat ve Roma’da beş tur görüşme gerçekleştirildi. İlk aşamalarda olumlu açıklamalar yapılsa da talepler teknik aşamaya geçince ortak bir çözüm bulunamadı.

Avrupa ülkeleri, Mekanizmanın devreye girmesi için şartlar oluşursa İran ile yeniden müzakereye çağırdı ve 25 Temmuz’da İstanbul’da, 26 Ağustos’ta da Cenevre’de Avrupalı muhataplarıyla görüşmeler yaptılar. Ancak çözüm henüz bulunamadı.

İran, mekanizmanın işletilmesine dair Avrupa ülkelerinin hukuki dayanağını reddederken, ABD’nin çekilmesi sonrası Avrupa’nın da yükümlülüklerini yerine getirmediğini ve dolayısıyla “katılımcı” statüsünü kaybettiğini ileri sürüyor. Buna karşın Avrupa, ABD’nin çekilmesinin ardından bile 2231 sayılı kararın kendilerine mekanizmayı işletme yetkisi verdiğini savunuyor.

Asıl mesele, 2231 sayılı karar kapsamında bir devletin BMGK’ye şikâyetiyle başlayan 30 günlük süreçte kararın kabul edilip edilmeyeceğidir. Zaman aşımına uğrarsa, 2015 KOEP kapsamında kaldırılan BM yaptırımları yeniden yürürlüğe girer; bu durumda 2006-2010 dönemi 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlar yeniden uygulanır.

En kritik yaptırımlar ise 1929 sayılı karar kapsamında deniz yoluyla yapılan sevkiyatların denetlenmesi ve gerektiğinde el konulmasına yönelik yetkilerdir. Ayrıca silah ambargosu ve İran’ın nükleer başlık taşıyan füzeleriyle ilgili sınırlamalar da yeniden uygulanır.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/od76b944d-0912-45a6-978d-6261c9b9b4ee.webp

Snapback Mekanizması Nedir ve İran’a Karşı Hangi Yaptırımlar Geri Getirilebilir?

Bir sıcak gelişme: E3 ülkeleri, İran’a karşı 'snapback' mekanizmasının işletilmesi için BM Güvenlik Konseyi’ne başvurdu.

Gelişmeler hızla ilerliyor ve karar süreci önümüzdeki saatlerde netleşebilir. Bu sayfayı takipte kalın; güncellemeler kısa süre içinde paylaşılacaktır.

Anlık gelişmelere ulaşmak için AA uygulamamızı akıllı cihazlarınıza kurabilir (iOS, Android, Windows) ve X’te @AACanli hesabını takip edebilirsiniz.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/o9ac3cd22-fb39-4641-9222-8671021c1305.webp

E3 ülkeleri, İran’a karşı 'snapback' mekanizmasının işletilmesi için BM Güvenlik Konseyi’ne başvurdu

İran'da The Guardian’a konuşan Bekayi, ülkesinin nükleer programına ilişkin 'hukuksuz talepler'i asla kabul etmeyeceklerini açıkladı.

Bekayi, 2015'teki nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları olan İngiltere, Fransa ve Almanya'nın İran'a BM yaptırımlarını geri getirebilecek 'snapback' mekanizmasını işletme kararıyla ilgili görüşlerini paylaştı:

"Avrupalılar Trump'ın kendilerine emrettiğini yapıyorlar. Avrupalıların rolü azalacak. Güvenilir müzakere ortakları olduklarını kanıtlamaya çalıştılar ancak şimdi Avrupalılar, ABD ve İsrail'in vekili olmaya karar verdi. Bu rolü ABD'ye devretmeleri kesinlikle sorumsuzluk." 

Ülkesine BM yaptırımlarının geri getirilmesi halinde NPT'den çekilme yönündeki Meclis'in tasarısının uygulanamaması gerektiği yönündeki sorulara Bekayi, hükümetin bu yasa tasarısını uygulamaya koyamayacağını ve çekilme yetkisinin Meclisin elinde olduğunu belirtti.

Bekayi, İran'ın uranyumunu kendi topraklarında zenginleştirme hakkını koruyan genel bir anlaşmaya varılması halinde, 2015'teki nükleer anlaşmada belirlenen şekilde uranyum zenginleştirme seviyesini yüzde 3,67'ye düşüreceklerini söyledi.

ABD yönetimi, İran'ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerini tamamen durdurmasını istiyor.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/oec396253-8c23-4aac-9393-01c5e0960e2a.webp

“iran” ile ilgili sonuçlar

Trump: Cennete Gidince 6 Savaşı Durdurduğunu İddia Etti

İran Meclisi UAEA denetimlerine yeniden izin verdi; tartışmalar sürüyor

Snapback Mekanizması Nedir ve İran’a Karşı Hangi Yaptırımlar Geri Getirilebilir?

E3 ülkeleri, İran’a karşı 'snapback' mekanizmasının işletilmesi için BM Güvenlik Konseyi’ne başvurdu

İran: Nükleer Anlaşma Sağlanırsa Uranyum Zenginleştirme Seviyesini 3,67%'ye Düşürecek