Günlük esneme ve temel sorular
Ortalama bir yetişkin günde yaklaşık 20 kez esner. Ancak en ilginç olanı, başkalarını esnerken görmek çoğu zaman sizi de tetikliyor ve bu refleksi bastırmak neredeyse imkânsızdır.
Esnemenin neden gerçekleştiğine dair tek bir görüş yok. Bazı bilim insanları bunun solunumla ilgili olduğuna inanır; yorulduğumuzda derin nefes almayı azaltabilir ve vücudumuzda karbondioksit birikebilir. Esneme, bu dengenin bir karşılığı olarak oksijen girişini artırıp fazla karbondioksiti dışarı atmaya yardımcı olan bir tür özel soluma yöntemi olarak düşünülür.
Başka bir teori, esnemenin beynin sıcaklığını düşürerek onu serinlettiğini öne sürer. Yine bazı araştırmalar, bu hareketin iç organları ve akciğerleri esneterek bedeni yeniden canlandırdığı görüşünü de destekler. Yani esneme, yalnızca uykulu olduğumuzda değil, beyin ve bedenimizin belirli kimyasal değişimlerine yanıt olarak ortaya çıkar.
Başkasını görmek bulaşıcı esneme tetikler
Gelelim en merak edilen soruya. Araştırmalar, bir başkasının esnemesini gördüğümüzde esneme ihtimalinin önemli ölçüde arttığını gösterir; bu etki sosyal ayna ya da taklit etme davranışıyla açıklanır. Tıpkı karşınızdakinin gülümsemesine karşılık gülümsemeniz ya da birinin bacaklarını geçiştirmenize benzer şekilde, beyinimizdeki ayna nöronlar, gördüğümüz hareketi istemsizce tekrar etmemize yol açar. Bu olgu, sadece insanlarda değil, şempanze ve aslan gibi sosyal hayvanlarda da gözlemlenir.
Ayrıca bulaşıcı esnemenin topluluk içindeki uyanıklığı artırdığı, grup davranışlarını senkronize ettiği ve sosyal bağları güçlendirdiği düşünülüyor. Kısacası, esnemenin bulaşıcı olması aslında bizi birbirimize bağlayan evrimsel bir refleks olabilir.
Esneme yalnızca insanlara mı özgü?
Esneme yalnızca insanlara özgü değildir. Çoğu memelinin ve hatta kuşlar, sürüngenler ve bazı balık türlerinin de esnediği biliniyor. Hatta beynin daha büyük ve daha karmaşık olduğu türlerde esnemenin daha uzun sürdüğü gözlemlenmiş. Bu da esnemenin beyin kimyasıyla doğrudan ilişkili olabileceğine dair ipuçları sunuyor. Yani kediniz, köpeğiniz ya da bir kuş gördüğünüzde esnerken aslında aynı temel refleksi paylaşıyorsunuz.