<p>ABD’deki bilim insanları, insanlığın artık genetik temelli bir tür olmaktan çıkıp, kültürün yönlendirdiği yeni bir evrim sürecine girdiğini açıkladı. <i>süperorganizmalar</i> kavramıyla ifade edilen bu görüş, toplulukların karınca kolonileri ya da arı kovanları gibi kolektif hareket eden yapılar haline geldiğini öne sürüyor.</p>
<p>Euronews’in haberine göre, pandeminin bu süreci somut bir örnek olarak gösterildi. İnsanlar bireysel değil, toplumsal ölçekte bir <i>bağışıklık sistemi</i> gibi hareket ederek toplumu korumaya çalıştı.</p>
<p>Tarımdan mühendislik yapılarının gelişimine kadar pek çok ilerleme, kültürel evrim sayesinde gerçekleşti. Günümüzde doğumların üçte biri sezaryenle, dörtte üçü ise gözlük kullanımıyla gerçekleşiyor; doğal seçilim açısından dezavantajlı olan bu durumlar kültürel çözümler sayesinde hayatta kalmayı engellemiyor.</p>
<p>Bununla birlikte, araştırmacılar kültürel evrimin riskler de taşıdığını hatırlatıyor. Waring, <i>'Evrim her zaman iyi çözümler üretmez; bazen acımasız sonuçlar da doğurabilir. Kültürel evrim, ilerleme veya üstünlük anlamına gelmez.'</i> ifadelerini kullanıyor.</p>

ABD’li bilim insanları, kültürel evrimin toplulukları yeni bir evrimsel form olan ‘süperorganizmalar’a dönüştürdüğünü öne sürüyor. Pandemi gibi örnekler, toplumsal bağışıklık sisteminin koordineli hareketlerle toplumu koruyabildiğini gösteriyor. Ancak bu evrimin riskler içerdiğine dair uyarılar da bulunuyor.

Kültürel Evrimle Toplumsal Süperorganizmalar: COVID-19 Pandemisi Somut Örneğiyle İnsanlık Yeni Bir Evrim Sürecine Giriyor

<h2>Gelenek ve köken</h2>
<p>Antik Yunan, Roma, Mısır ve Çin medeniyetlerinde boğa güreşi bilinen bir gelenekti; ancak bu gelenek özellikle İspanya'da kökleşmiş ve bugün en çok tartışılan geleneklerden biri olarak kabul edilir. Her yıl yüz binlerce insan arenalarda, bir matadorun elindeki kırmızı pelerini (muleta) sallayarak boğayı sinirlendirdiğini görmek için toplanır. Boğalar, matadorun pelerini gördüklerinde saldırmak ya da karşılık vermek üzere harekete geçerler ve bu gösteri, izleyicinin heyecanını yükseltir.</p>
<h2>Kırmızı Pelerin Efsanesi</h2>
<p>Kırmızı rengin boğaları en çok rahatsız eden renk olarak düşünüldüğü bir inanç vardır. Oysa boğalar renkleri ayırt edemezler; kırmızı ve yeşili ayırt edemezler. Asıl tepki, pelerinin hareketli ve dalgalanan görünümüyle tehdit algılarından kaynaklanır. Bir başka deyişle, matador beyaz bir pelerin sallasa da boğanın tepkisi değişmez.</p>
<h2>Güreşin Üç Aşaması</h2>
<p>Boğa güreşi üç farklı aşamadan oluşur ve kırmızı pelerin sadece son bölümde kullanılır. Pelerin, kanı saklama amacı için olduğuna dair bir inanç varsa da boğanın tepkisi esas olarak hareket eden tehdit algısına dayanır. Kırmızı ile ilgili olan anlayış, bu eylemin aslında bir illüzyon olduğuna işaret eder.</p>
<h2>Heyecan ve Sembolizm</h2>
<p>Kırmızının savaş ve kanla olan sembolik bağının insanlar üzerinde heyecan yaratması, izleyici kalabalığının coşkusunu artırır. Sonuç olarak, pelerinin kırmızısına verilen tepki, boğaların renk algısından çok, izleyicilerin yaşadığı heyecanın bir göstergesidir.</p>

Boğa güreşlerinde kırmızı pelerin efsanesi yanlıştır; boğalar kırmızı ve yeşili ayırt edemezler, hareketler tehdit olarak algılanır. Güreş üç aşamadan oluşur ve kırmızı pelerin yalnızca son bölümde kullanılır; bu renk, kanı saklama amacıyla olduğuna dair bir inanç bulunsa da esas etki hareketli tehdit algısından kaynaklanır. İzleyici heyecanı ve coşkusunu tetikleyen unsur, rengin kendisi değil, insanlarda yarattığı sembolik savaş ve kan imgesidir.

Boğa Güreşinde Kırmızı Pelerin Efsanesi Yanıltıcıdır: Boğalar Renkleri Görmez, Hareketler Tehdit Olarak Algılanır

<h2>Günlük esneme ve temel sorular</h2>
<p>Ortalama bir yetişkin günde yaklaşık 20 kez esner. Ancak en ilginç olanı, başkalarını esnerken görmek çoğu zaman sizi de tetikliyor ve bu refleksi bastırmak neredeyse imkânsızdır.</p>
<p>Esnemenin neden gerçekleştiğine dair tek bir görüş yok. Bazı bilim insanları bunun solunumla ilgili olduğuna inanır; yorulduğumuzda derin nefes almayı azaltabilir ve vücudumuzda karbondioksit birikebilir. Esneme, bu dengenin bir karşılığı olarak oksijen girişini artırıp fazla karbondioksiti dışarı atmaya yardımcı olan bir tür özel soluma yöntemi olarak düşünülür.</p>
<p>Başka bir teori, esnemenin beynin sıcaklığını düşürerek onu serinlettiğini öne sürer. Yine bazı araştırmalar, bu hareketin iç organları ve akciğerleri esneterek bedeni yeniden canlandırdığı görüşünü de destekler. Yani esneme, yalnızca uykulu olduğumuzda değil, beyin ve bedenimizin belirli kimyasal değişimlerine yanıt olarak ortaya çıkar.</p>
<h3>Başkasını görmek bulaşıcı esneme tetikler</h3>
<p>Gelelim en merak edilen soruya. Araştırmalar, bir başkasının esnemesini gördüğümüzde esneme ihtimalinin önemli ölçüde arttığını gösterir; bu etki sosyal ayna ya da taklit etme davranışıyla açıklanır. Tıpkı karşınızdakinin gülümsemesine karşılık gülümsemeniz ya da birinin bacaklarını geçiştirmenize benzer şekilde, beyinimizdeki ayna nöronlar, gördüğümüz hareketi istemsizce tekrar etmemize yol açar. Bu olgu, sadece insanlarda değil, şempanze ve aslan gibi sosyal hayvanlarda da gözlemlenir.</p>
<p>Ayrıca bulaşıcı esnemenin topluluk içindeki uyanıklığı artırdığı, grup davranışlarını senkronize ettiği ve sosyal bağları güçlendirdiği düşünülüyor. Kısacası, esnemenin bulaşıcı olması aslında bizi birbirimize bağlayan evrimsel bir refleks olabilir.</p>
<h3>Esneme yalnızca insanlara mı özgü?</h3>
<p>Esneme yalnızca insanlara özgü değildir. Çoğu memelinin ve hatta kuşlar, sürüngenler ve bazı balık türlerinin de esnediği biliniyor. Hatta beynin daha büyük ve daha karmaşık olduğu türlerde esnemenin daha uzun sürdüğü gözlemlenmiş. Bu da esnemenin beyin kimyasıyla doğrudan ilişkili olabileceğine dair ipuçları sunuyor. Yani kediniz, köpeğiniz ya da bir kuş gördüğünüzde esnerken aslında aynı temel refleksi paylaşıyorsunuz.</p>

Esneme günlük yaşamın sıradan bir refleksi olsa da bulaşıcı yönü, sosyal ayna nöronlarının etkisiyle açıklanır. Birinin esnerken görmesi, esneme olasılığını artırır; bu durum evrimsel olarak toplumsal bağlılığı güçlendirebilir. Esneme yalnızca insanlar için değil; birçok hayvan türünde görülen bir davranıştır ve beyin kimyasıyla yakından ilişkilidir.

Genel kültür ve bilgi

Kültürel Evrimle Toplumsal Süperorganizmalar: COVID-19 Pandemisi Somut Örneğiyle İnsanlık Yeni Bir Evrim Sürecine Giriyor

Boğa Güreşinde Kırmızı Pelerin Efsanesi Yanıltıcıdır: Boğalar Renkleri Görmez, Hareketler Tehdit Olarak Algılanır

Esnemenin Bulaşıcı Doğası ve Evrimsel Bağları