Suudi Arabistan Ulusal Özelleştirme ve Kamu Özel Sektör İş Birliği Merkezi Danışma Kurulu (NCP) çatısı altında yer alan KÖİ Yönetim Kurulu Başkanı Eyüp Vural Aydın, AA muhabirine verdiği röportajda NCP’nin 2017 yılında Suudi Arabistan’daki altyapı yatırımlarını ve özelleştirme projelerini koordine etmek için kurulduğunu ifade etti.

2023 yılında kurulan uluslararası danışmanlardan oluşan danışman heyetinde bugüne kadar görev aldığını ve 2027 yılına kadar NCP’daki görevine devam edeceğini belirten Aydın, önümüzdeki 10 yıl içinde Suudi Arabistan’ın altyapı yatırımları için planlamalar yapılacağını, projelerin en doğru şekilde yürütülmesi, yabancı yatırımcıların çekilmesi ve Türk şirketlerinin Suudi Arabistan’da daha geniş bir rol üstlenmesi için tartışmalar yürütüldüğünü söyledi.

Aydın, Neom projesiyle birlikte Suudi Arabistan’ın önemli bir kalkınma hamlesine giriştiğini belirtti. Stadyumlar, altyapı yatırımları, hızlı tren, yeni havalimanları, su tesislerinin yenilenmesi, oteller, köprüler ve yollar gibi alanlarda dönüşümün geniş bir yelpazede görüldüğünü ve bu dönüşümün ticari ve turistik yönünün de güçlü bir parçası olduğunu ifade etti.

Toplumsal dönüşümün de hızlandığını söyleyen Aydın, bölgenin çekim merkezi haline gelmesi için yatırımların sürdüğünü, Neom’un bu dönüşümün nişanesi olduğunu ve bu sayede altyapı yatırımları pazarının dünya çapında genişlediğini kaydetti. Türk şirketlerinin Suudi Arabistan’a yönelik ilgisinin giderek arttığını vurgulayan Aydın, son 15 yıl içinde kazanılan yap-işlet-devret (KÖİ) tecrübelerinin Suudi pazarında önemli ölçüde kullanılabileceğini belirtti.

Stadyumlardan su arıtma tesislerine, köprülerden yollar, limanlar, turizm tesisleri ve diğer altyapı yatırımlarına kadar pek çok alanda Türk şirketlerinin artan katılımının beklendiğini ifade eden Aydın, Avrupa’daki bir stadyum projesini yapan önemli bir Türk şirketinin şu anda Suudi Arabistan’da yapılacak 17 stadyumdan birinin ihalesinde konuşulduğunu söyledi. Diğer stadyum projelerinde de Türk şirketlerinin önemli ölçüde ihalelere başvurduğunu bildirdi ve Türk şirketlerine rehberlik yapmaya çalıştığını sözlerine ekledi.

Aydın’a göre Neom projesinin toplam yatırımının yaklaşık 500 milyar dolar düzeyinde bir projeksiyon olduğuna dikkat çekti. Bu yatırımın tamamının kamu bütçesiyle yapılmasının mümkün olmadığını, kamu bazı yatırımlarını kaldıraç olarak kullanırken esas yatırımların özel sektörden beklenmesi gerektiğini belirtti. KÖİ modeli ise bu projeksiyonun önemli bir parçası olmaya devam edecek.

Türk şirketlerinin yaklaşık 15 yıllık tecrübesiyle bu dönemde Suudi Arabistan pazarında yaklaşık 100 milyar dolarlık KÖİ deneyimine sahip olduğunu ifade eden Aydın, Neom’un çok daha uzun vadeli ve ölçekli bir proje olduğunun altını çizdi. Suudi Arabistan’da Cidde, Riyad, Tebük, Dammam gibi illerde farklı projelerde Türk şirketlerini görmekten memnuniyet duyulduğunu dile getirdi. Suudi Arabistan’da arıtma tesislerinden limanlara, havalimanlarından hızlı trenlere, hafif raylı sistemlerden diğer altyapı yatırımlarına kadar Türk şirketlerinin iş yapma veya teklifler sunma durumunda olduğunun altını çizdi.

Aydın, “Bir tarafta gerçekten büyük fırsatlar havuzu var; Suudi Arabistan pazarı. Öte tarafta Türk şirketlerinin uluslararası arenadaki iş yapma tecrübesi ve bu işleri yürütme kapasitesi” sözleriyle, bu iki unsuru bir araya getirerek bir köprü oluşturmaya çalıştıklarını belirtti. Önümüzdeki dönemde Suudi Arabistan’da daha çok Türk şirketinin altyapı yatırımlarını üstlenirken görüleceğini söyledi.

Türk şirketlerinin işletme aşamasında da kamu ile özel sektörün birlikte çalıştığı alanlarda karşılaşılabilecek sorunları çözme becerilerini geliştirdiğine işaret eden Aydın, “Bir anlamda bir evrim geçirdiler. Özel sektörün kamu hizmeti sunma tecrübesini Suudi Arabistan’da hemen her alanda işletebilecek bir perspektif oluştu” dedi.

Suudi Arabistan’daki yatırımların sadece altyapı inşaatı değil, işletme tarafında da ciddi fırsatlar sunduğunu ifade eden Aydın, 10 yıl veya daha uzun vadede ülkede konaklama ve hizmet sektörlerinde de önemli fırsatların doğacağını söyledi. Ayrıca bazı projelerde devlet garantisi uygulanırken, bazı projeler özel sektörün risk almasını gerektiriyor; bu nedenle yatırım ortamını dikkatli incelemek gerektiğini belirtti.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/o9b72f0c6-b4c1-49f5-82f0-b9de80baf4ba.webp

Suudi Arabistan, yap-işlet-devret tecrübesine sahip Türk şirketlerine yatırım fırsatları sunuyor

Futbol gündemlerimizi uzun süredir meşgul eden konu NEOM SC. Barış Alper Yılmaz transfer gündeminde adını onlarca kez duyduğumuz Suudi kulübünün ilginç ve tartışmalı hikayesi var.

İkinci ligden yükselerek Pro League'e adım atan NEOM SC'nin adı, var olmayan bir şehir projesinin adını taşıyor. Suudi Veliaht Prensi Mohammed bin Salman'ın 2017'de duyurduğu Neom projesi, dünyanın en iddialı vizyonlarından biri olarak dikkat çekiyor.

Projenin kalbinde The Line adlı 170 kilometrelik bir hat bulunuyor. Bu şehir, yapay zekâ ile her şeyin ihtiyaçlarını öngörüp karşılamayı hedefliyor. 2034 Dünya Kupası için adaylık dosyasında da Neom'a stadyum düşüyor.

Bu vizyonun saha yüzü olarak kurulan Neom SC’nin kökeni de ilgi çekici: kulübün adı, 1965 yılında kurulan ve Arapça’da “Şahinler” anlamına gelen Al-Suqoor Kulübü’nün eski mirasına dayanıyor.

Neom projesi, insan hakları tartışmalarına yol açıyor. İnşaat alanlarında çalışan yaklaşık 60 bin kişinin çoğunlukla yabancı olması, çalışma koşulları ve güvenlik konuları endişe kaynağı. Evlerinden tahliye edilen köylüler ve kabilelerle ilgili haberler var; resmi rakamlar değişkense de sivil toplum örgütleri sayının çok daha yüksek olduğunu savunuyor.

Tartışmalara rağmen plan, 2030’larda 300 bin, uzun vadede dokuz milyon kişinin Neom’da yaşamasını öngörüyor. Veliaht Prensi Bin Salman, bu bölgeyi adeta boş bir tuval olarak tanımlamıştı. 500 milyar dolarlık proje, Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu’nun merkezi amacı ve petrolden bağımsız bir ekonomiye geçiş hedefiyle ilerliyor.

Neom SC ise bu vizyonun sahaya yansıması olarak ortaya çıktı. 2011’de kurulan Al-Suqoor’un bugünkü yeniden kimlik kazanmış hâli olan kulüp, Arap yarımadasındaki hızlı dönüşümün futbol alanındaki temsilcisi olarak öne çıkıyor. 2023 Aralık’ta dönüşüm tamamlandı; kulübün adı, renkleri ve logosu resmen değişti ve Neom’e bağlı bir takım haline geldi.

Kulübün arkasında Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF) bulunuyor. Bu fon, Newcastle United’ın sahibi olduğu gibi Al-Hilal, Al-Nassr, Al-Ittihad ve Al-Ahli gibi dev kulüpleri de destekliyor.

Neom SC’nin hedefleri oldukça iddialı: önümüzdeki sezonda ligde ilk üçe girmek, ardından Asya Şampiyonlar Ligi’ni kazanıp FIFA Kulüpler Dünya Kupası’nda boy göstermek. Bu hedeflerin en görünür kanıtı, Lyon’dan Alexandre Lacazette’nin transferi oldu. Kadroda ayrıca Nantes’lı Nathan Zeze’ye 20 milyon euro, Nice’ten Marcin Bulka’ya 15 milyon euro ve Lyon’dan Said Benrahma’ya 12 milyon euro harcandığı konuşuluyor. Kaptanlık görevi Suudi milli takımının kaptanı Salman Al-Faraj’a emanet edilirken, Mısırlı Ahmed Hegazy de kadroda yer alıyor.

Kulübün yönetiminde ise Veliaht Prens’in vizyonunu sahaya taşımaya odaklanan bir ekip var: Meshari Al-Motairi, Hükümet ile ilişkilerden sorumlu icra direktörü olarak tanımlanıyor. Montague’nin Engulfed adlı kitabına verdiği röportajda kulübü “Veliaht Prens’in devrim vizyonunun bir parçası” olarak niteliyor ve ekliyor: “Kulübe yeni bir DNA katıyoruz, böylece krallığın büyük kulüpleriyle rekabet edebiliriz.”

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/oe59ba374-5509-4741-8ddf-3066d5dc8331.webp

“neom projesi” ile ilgili sonuçlar

Suudi Arabistan, yap-işlet-devret tecrübesine sahip Türk şirketlerine yatırım fırsatları sunuyor

Adı Galatasaraylı Barış Alper Yılmaz ile Anılan NEOM SC Var Olmayan Bir Şehrin Takımı