Erciyes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Ünlükara'nın danışmanlığını yaptığı Dr. Fatih Sekendur'un hazırladığı doktora tezi, Türkiye'de kuraklığın gidişatını yeni bir bakışla gözler önüne seriyor.

Çalışma, Standartlaştırılmış Yağış ve Evapotranspirasyon İndeksi (SPEI) ile Türkiye ölçeğinde kuraklık analizi yapıyor. SPI, 1993 yılında geliştirilmiş olan ve Meteoroloji Genel Müdürlüğü ile Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından kullanılan bir göstergedir. Ancak küresel ısınmanın etkisiyle sıcaklık ve buharlaşmanın artması, yağış ile referans buharlaşmayı birlikte ele alan Standartlaştırılmış Yağış ve Evapotranspiration İndeksi’nin (SPEI) 2010’lu yıllarda daha yaygın şekilde uygulanmasına yol açtı; böylece kuraklık değerlendirmeleri daha kapsayıcı bir çerçeve kazandı.

Tez, 1980-2019 yılları arasında Türkiye'deki illeri kapsıyor. 40 yıllık verilerle, aylık, 6 aylık ve yıllık toplamlar üzerinden kuraklık eğilimleri inceleniyor. "Kuraklığa mı gidiyoruz, yoksa nemliliğe mi?" sorusuna yanıt aranırken elde edilen bulgular şu şekilde özetleniyor: Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinde kuraklığa doğru bir gidişat olduğunu saptadık; buna karşılık Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde nemliliğe doğru bir eğilim tespit edildi.

Nemlilik eğilimleri görülen bölgelerde yağışlar ile tarımsal üretim ve verimlilik artış gösterebilecekken, kuraklık yaşanan bölgelerde tarımsal üretim ve su kaynaklarında azalma olacağı uyarısı yapılıyor.

Verilere göre Kahramanmaraş, yağış ve buharlaşmada aylık, 6 aylık ve yıllık bazda kuraklığa yöneliyor. Isparta ise tam tersine nemlilik yönünde ilerliyor. Doğu Anadolu'daki illerde genel olarak kuraklığa doğru bir seyir var; özellikle Bingöl ve Malatya dikkat çekiyor ve bu illerde önlemler alınması gerektiği vurgulanıyor. Güneydoğu Anadolu’da su kaynaklarının ülke genelinde önemli bir paya sahip olduğu hatırlatılıyor ve başı çeken iller Mardin, Şanlıurfa, Adıyaman, Şırnak ve Siirt olarak öne çıkıyor. İç Anadolu'da Ankara, Konya, Eskişehir, Kırşehir, Nevşehir ve Sivas'ta kuraklık göstergeleri güçlenirken, Aksaray, Nevşehir ve Yozgat'ta durum daha sıkı bir boyut kazanıyor.

Ege Bölgesi'nde nemlilik hakimiyetini korurken Denizli istisnasında yıllık bazda kuraklık eğilimi dikkat çekiyor. Manisa ve İzmir'de de nemlilik yönünde bir gidişat gözleniyor. Karadeniz Bölgesi’nde Rize, Sinop ve Samsun nemliliğe doğru ilerliyor. Ülke ekonomisinin kalbi Marmara Bölgesi’nde de nemlilik baskınlığı görülüyor; özellikle Kırklareli, Edirne, Yalova, Bilecik ve Balıkesir’de nemlilik öne çıkıyor. İstanbul’da belirgin bir değişiklik saptanmazken Çanakkale’de kuraklığa yönelik bir eğilim kaydediliyor.

Bu veriler ışığında Türkiye genelinde il il, bölge bölge ve havza havza su kaynaklarının kuraklık açısından değerlendirilmesi ve tarımın bu bulgular dikkate alınarak planlanması gerektiği mesajı öne çıkıyor.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/oe6710f33-227e-4f2d-9d20-6f5ce76f978d.webp

“SPEI” ile ilgili sonuçlar

Türkiye'de 3 bölge kuraklık sinyali veriyor