Kamboçya ile yaşanan çatışmanın ardından Tayland siyaseti: Şinavatra ailesinin geleceği belirsiz

Kamboçya ile yaşanan çatışmanın ardından Tayland siyaseti uzun süredir sahnede olan Şinavatra ailesinin geleceğini tartışmaya açtı. 2001'de Thaksin Şinavatra'nın başbakan seçilmesiyle başlayan ve iki on yılı aşkın süredir etkili olan ailenin yükselişi, 2006’daki askerî darbeyle kesintiye uğradı. Darbenin ardından anayasa değişiklikleri yapıldı ve Şinavatra ailesinin siyasi etkisini sınırlayan önlemler getirildi. Thaksin sürgüne gitti; destekçileri “Kırmızı Gömlekliler” adıyla sokaklarda uzun yıllar eylemler düzenledi. Ailenin etkisi, Thaksin'in kız kardeşi Yingluck Şinavatra ile devam etti. Yingluck’ın önderliğindeki Pheu Thai Partisi 2011 seçimlerinde büyük zafer kazanarak iktidara geldi. Yingluck’ın hükümeti 2014'te Anayasa Mahkemesi tarafından “görevi kötüye kullanmak” gerekçesiyle suçlu bulunup görevden alındı. Ardından Thaksin Şinavatra'nın kızı Paetongtarn Şinavatra, babasının destekçileri tarafından kurulan Pheu Thai Partisi'nin başına geçti. Parlamentoda 2024 yılında yapılan oylamada Paetongtarn 37 yaşında ülkenin 31. başbakanı oldu; aynı zamanda ailesinden bu görevi üstlenen üçüncü kişi olarak kayıtlara geçti. Öte yandan Şinavatra ailesinin siyasi geleceğini tehdit eden gelişmeler, Tayland ile Kamboçya arasındaki sınır hattında yaşanan çatışma ile başladı. 28 Mayıs'ta 817 kilometrelik sınır hattında kısa süreli çatışma çıktı; bir Kamboçyalı asker hayatını kaybetti. Taraflar sorunun barışçıl yöntemlerle çözülmesi konusunda anlaşsa da gerilim kısa sürede düşmedi. Çatışmanın ardından Paetongtarn ile eski Kamboçya Başbakanı Hun Sen arasındaki telefon görüşmesinin sızdırıldığı haberleri gündeme düştü. 17 dakikalık görüşmede Paetongtarn, Hun Sen’e “amca” olarak hitap ettiği ve Taylandlı bir askeri komutanı görevden alacağını söylediği ortaya çıktı. Bu gelişme ülkede geniş bir tepkiye yol açtı; koalisyonun ikinci büyük ortağı Bhumjaithai Partisi, görüşmenin “ülkenin ve Tayland ordusunun egemenliğine zarar verdiğini” söyleyerek koalisyondan çekildi. Paetongtarn’ın liderliğindeki koalisyon hükümeti kriz eşiğine geldi; başbakan istifa çağrıları almayı sürdürdü. Paetongtarn, kamuoyuna yaptığı açıklamada bu konuşmadan dolayı özür diledi. Ancak halk tepkisi yatışmadı; binlerce kişi sokağa çıktı ve istifa çağrıları yükselerek devam etti. Tayland Anayasa Mahkemesi, senatörlerin sunduğu dilekçe doğrultusunda Paetongtarn’ı görevden uzaklaştırdı; ardından etik ihlâli nedeniyle başbakanlık görevinden azledilmesine karar verdi. Paetongtarn’ın yerine vekaleten Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Phumtham Wechayachai getirildi. Ancak ana muhalefetteki Tayland Halk Partisi, Phumtham’a başbakan olarak destek vermeyerek koalisyonun başka bir adayını önermeye başladı: Bhumjaithai Parti lideri Anutin Charnvirakul. Başbakan Vekili Phumtham, bu kararın ardından parlamentoyu feshedecek “kraliyet kararnamesi”ni Tayland Kralı Maha Vajiralongkorn’a sunduğunu açıkladı. Böylece Şinavatra ailesinin on yıllardır süren siyasi etkisi, bu gelişmelerle birlikte ciddi bir sınavla karşı karşıya kaldı. Analistler Sophal Ear (Arizona Eyalet Üniversitesi) ve Pavin Chachavalpongpun (Kyoto Üniversitesi) bu gelişmelere ilişkin AA’ya değerlendirmelerde bulundu. Ear, bu krizin Şinavatra ailesinin Tayland siyasetindeki uzun vadeli etkisinin kesin olarak sonunu gösterdiğini söylemenin erken olduğunu belirtirken, ailenin kuzey ve kuzeydoğu bölgelerindeki popülerliğinin kolay kaybolmayacağını vurguladı ve ailenin yeniden toparlanabileceğini söyledi. Chachavalpongpun ise Paetongtarn’ın görevden alınmasının ailenin siyasi gücü ve “yenilmez” algısı üzerinde doğrudan hasar yarattığını belirtti; ancak ailenin hâlâ güçlü bir tabana sahip olduğunu, fakat giderek daralabileceğini ifade etti. Bu analizler, Şinavatra ailesinin Tayland siyasetindeki rolünün son bulduğunu değil, sınırlandığını gösteriyor. Kamuoyundaki güvenin ve kurumlarla kurulan ilişkilerin yeniden inşa edilmesi gerekecek; fakat uzun vadede bile Şinavatra ailesinin siyaseti tamamen bitmemiş olabilir.