AB ve başlıca üye ülkeler, Ukrayna'daki barış çabaları ile savaş sonrası güvenlik garantileri üzerinde çalışırken, ABD ve NATO ile koordinasyonu sürdürürken özerk savunma sanayi girişimlerini güçlendirme çabalarını da bir arada yürütüyor.

Danimarka'nın Dönem Başkanlığı altında düzenlenen Gymnich formatlı gayrıresmi toplantılar iki gün üst üste devam edecek. İlk oturum, Kopenhag'da 'AB'nin Ukrayna'da askeri desteği' başlığıyla başladı.

Sıcak yaz arasını boyunca Ukrayna'daki savaş dinamikleri ve gelecek dönemde verilecek güvenlik garantileri AB için gündemin merkezinde yer alıyor. NATO'nun son dönemde geliştirdiği yeni destek mekanizmaları ile AB'nin savunma üretimini güçlendirme hedefleri toplantının odak noktaları arasında.

Toplantının küresel bağlamı, 18 Ağustos'ta Washington'da gerçekleştirilen ABD-AB-NATO üçlü zirvesinin kararlarına dayanıyor. Taraflar, Ukrayna için NATO’nun 5. maddesine benzer güvenlik garantilerinin oluşması yönünde mutabakata vardı.

Bu güvenlik çerçevesi, Ukrayna'nın savaşı kazanmasının ardından doğabilecek tehditlere karşı ABD'nin de doğrudan dahil olduğu bir caydırıcılık mekanizması kurmayı öngörüyor.

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Kopenhag’daki toplantının girişinde, AB’nin güvenlik garantilerinin Ukrayna’nın silahlı kuvvetlerine yönelik eğitim misyonu ve savunma sanayine destek vereceğini, kararın ise üye ülkeler tarafından alınacağını belirtti.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, Kiev'de yaptığı açıklamada, güvenlik garantilerinin Rusya'nın bir daha saldırmaması için Avrupa, ABD ve müttefiklerin birlikte hareket etmesi gerektiğini ifade etti.

NATO’nun başlattığı 'Öncelikli Ukrayna İhtiyaçları Listesi' (PURL) çerçevesinde, ABD kökenli silah ve mühimmatın doğrudan Ukrayna'ya akışını kolaylaştıran bir mekanizma işletiliyor. Almanya, Hollanda ve Danimarka bu çerçevede yaklaşık 500 milyon dolar tutarında yeni askeri yardım taahhüt etti.

AB kaynaklarına göre bu rakam ilerleyen haftalarda artabilir ve NATO içinde bu yardım planının sürekliliğine dair geniş bir uzlaşı var.

Öte yandan AB, kendi savunma sanayisini bağımsızlaştırmak amacıyla 'Avrupa için Güvenlik Eylemi (SAFE)' girişimini hayata geçiriyor ve ortak üretim ile tedariki destekleyen 150 milyar euro’luk bir kredi havuzu oluşturmayı hedefliyor. Şu ana kadar Fransa, İtalya, İspanya, Belçika, Polonya, Bulgaristan, Hırvatistan, Çekya, Estonya, Finlandiya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Yunanistan ve GKRY bu kredi mekanizmasına başvuru yapma niyetlerini bildirdi.

Washington zirvesinin ardından AB liderlerinden hem ABD ile koordineli diplomatik süreçte güç gösterisi hem de güvenlik garantilerine katılım yönünde güçlü irade çıktı.

Kiev yakınlarındaki saldırıda AB ofisinin zarar görmesi Brüksel’in tonunu sertleştirdi; liderler Moskova’ya baskıyı artırma ve Avrupa güvenliğini garanti altına alma yönünde birleşti.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ABD Başkanı Donald Trump ile bir telefon görüşmesi yaparak mesajlarını iletti.

Brüksel merkezli savunma uzmanı Ionela Maria Ciolan, transatlantik ilişkilerde zirve sonrası iyileşme gördüklerini ancak Avrupa’nın tamamen ABD güvencesine sahip olduğunu düşünmediklerini belirtti. Trump yönetiminin Ukrayna'nın NATO üyeliğine karşı duruşu sürse de Washington'ın Kiev'e 5. madde benzeri güvenlik garantileri üzerinde çalıştığını ifade etti. ABD’nin Ukrayna’ya istihbarat, keşif-gözetleme, komuta-kontrol ve hava desteği sunmayı değerlendirdiğini, bu konularda Amerikan katılımının Avrupa başkentleri için hayati olduğuna vurgu yaptı.

PURL ile SAFE arasında bir çelişki olmadığını vurgulayan Ciolan, PURL’ün bugünün ihtiyaçlarını hızlı karşılamayı hedeflediğini, SAFE’in ise orta vadede Avrupa savunma sanayi kapasitesini güçlendirmeyi amaçladığını belirtti. Ayrıca ABD’nin NATO’ya bağlılığı konusundaki yeniden teyit Brüksel’de olumlu karşılandı ve Grynkewich’in ataması ile yeni büyükelçilerin hızlı onaylanması güven artırıcı adımlar olarak değerlendirildi.

Ciolan, Avrupa’nın artık tamamen ‘terk edilme korkusu’ yaşamadığını, ancak ABD’nin askerlerini tamamen çekmesi, teknoloji düzenlemelerindeki anlaşmazlıklar ve Kiev’de barış sürecine ilişkin görüş ayrılıklarının tamamen ortadan kalkmadığını ifade etti. Rusya’nın 27 Ağustos gecesi Kiev AB temsilciliğine yönelik saldırısı Vienna Convention’ın açık ihlali olarak değerlendirildi. Bu saldırı, Avrupa’da Putin üzerindeki baskıyı artırma fırsatı yaratsa da Moskova’nın barış niyeti olmadığını gösteriyor. Gerçek bir değişim için ABD’nin uygulanacak ağır ekonomik yaptırımlarla söz konusu sonuçları belirlemesi kritik olabilir.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/oe6d9388e-e130-4d15-b798-eb35e7d27dbd.webp

Avrupa, Ukrayna için ortak savunma girişimlerini güçlendirme çabasında

Birliğin dağılmasının hemen ardından bağımsızlığını ilan eden Kazakistan, SSCB’nin nükleer silah üssü konumundaydı. Elinde 100'den fazla füzeden, 1040 nükleer başlıktan, 40 stratejik füze taşıyıcı uçaktan ve 370 seyir füzesi başlığından oluşan devasa bir cephanelik vardı. O dönemde dünyanın dördüncü en büyük nükleer gücüne sahip tek Müslüman ülke olarak kayda geçti.

Semipalatinsk (şimdiki Semey) gibi nükleer deneme sahaları bulunan Kazakistan, ayrıca ham uranyum rezervleriyle ve uranyumu zenginleştirme/askeri amaçlarla kullanma konusunda teknik kapasiteyle dikkat çekiyordu. Bu durum, ABD başta olmak üzere uluslararası camianın dikkatini ülkeye çevirdi.

1991 Eylül'ünde eski ABD Dışişleri Bakanı James Baker, Nazarbayev’i ziyaret etti ve nükleer tehditten vazgeçmeleri karşılığında güvenlik garantileri ile petrol sahalarının geliştirilmesi için iş birliği talep etti.

Aralık 1991’de Kazakistan, Moskova ile ortak kontrol altında stratejik silahların yönetimini sürdürmeyi hedefleyerek Rusya’ya silahların transferi konusunda anlaşmaya vardı. Mayıs 1992’de Nazarbayev, Washington’a yaptığı ziyaret sırasında Tengiz petrol sahasının geliştirilmesi için Chevron ile bir anlaşma imzaladı; ABD ise Kazakistan ekonomisine yatırım yapacağını açıkladı.

Birkaç gün sonra, 23 Mayıs 1992’de Lizbon’da imzalanan Protokol, Kazakistan, ABD, Rusya, Ukrayna ve Belarus’a START-1 imzalarının yanı sıra Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na (NPT) geçişi hızlandırmayı öngördü. 1994’te ABD’nin Kazakistan’a karşı nükleer saldırı ya da tehditte bulunmayacağına dair maddeler, Nazarbayev ile dönemin ABD Başkanı Bill Clinton tarafından imzalanan ortak bildiriyi de içerdi.

NPT’ye 1994’te katılarak resmen vazgeçen Kazakistan, aynı yıl Rusya, İngiltere ve ABD ile Güvenlik Güvence Muhtırası imzaladı. Daha sonra Çin ve Fransa da bu muhtıralara dahil oldu.

Bağımsızlığının ilk yıllarında sosyoekonomik çöküntü yaşayan Kazakistan, nükleer cephanenin ortadan kaldırılması ve taşınmasındaki sorumluluğu Rusya ve ABD’nin üstlenmesini istedi. Hükümet, nükleer silahların taşınmasından sorumlu Rus tarafına savaş başlıklarındaki nükleer malzemenin maliyetini karşılamasını kabul ettirdi. Ayrıca yaklaşık 600 kilogram zenginleştirilmiş uranyum, gizli bir operasyonla bu ülkeye sevk edildi.

27 Mayıs 1995’te eski Semipalatinsk Nükleer Deneme Sahası’ndaki son nükleer yük imha edildi; 1996’da stratejik bombardıman uçakları Kazakistan’dan Rusya’ya taşındı.

Nursultan Nazarbayev’in Kazakistan Cumhurbaşkanlığı internet sitesindeki makalesinde, dünyanın en güçlü dördüncü nükleer cephaneliğinden vazgeçmenin nedenlerinden birinin Semipalatinsk Nükleer Deneme Sahası’nın 40 yıl boyunca faaliyet göstermesi ve bu süreçte 1,5 milyon kişinin radyoaktiviteye maruz kalması olduğu belirtilir. Nazarbayev, “Barış zamanında nükleer silahların korkunç etkilerinden bizim kadar acı çeken başka bir ülkenin olmadığına inanıyorum. Küresel ölçekte barış ve güvenliği sağlama gibi yüce hedefler uğruna böylesine hassas bir alandaki ulusal çıkarlarımızı feda ettik,” ifadeleriyle bu kararı savunur.

1947’de kurulan Semipalatinsk Nükleer Deneme Sahası’nda 40 yıl içinde 456 kez nükleer test gerçekleştirildi; radyoaktif kirlenme, engelli doğumlar ve çift başlı hayvanlar gibi sonuçlar toplumu derinden endişelendirdi. Nevada-Semipalatinsk Anti-nükleer Hareketi’nin yükselişiyle 1989’da sahadaki son test yapıldı. 29 Ağustos 1991’de sahaların resmen kapatıldığı gün BM, Uluslararası Nükleer Denemelere Karşı Eylem Günü olarak bunu anmaya başladı.

Bugün bağımsızlığının 34. yılını kutlayan Kazakistan, geçmişine rağmen enerji alanında köklü bir dönüşüm yaşıyor: Dünyanın en büyük ham uranyum rezervlerinin yaklaşık yüzde 40’ına sahip olan ülke, ilk nükleer enerji santralinin inşasına başlamış bulunuyor.

Kısacası, Kazakistan’ın serüveni, silah yarışından barışçıl enerjiye geçişin ve ulusal güvenlik ile sürdürülebilir kalkınmayı beraber yürüten bir dönüşümün simgesidir.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/o1b81ab1b-e03b-4719-b9f2-4f67c2a2ff3f.webp

Kazakistan: Dünyanın Kitle İmha Silahlarından Vazgeçen Nadir Ülkelerinden Biri

İtalya, Ukrayna'da çok uluslu güce katılımı öngörmüyor

Sabah saatlerinde Roma'daki Chigi Sarayı'nda, Ukrayna'da barış için olası müzakere süreci konusunda, Beyaz Saray'daki son görüşmelerin ardından durum değerlendirmesi amacıyla toplantı düzenlendi. Toplantıya, Başbakan Giorgia Meloni’nin başkanlığında, Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Antonio Tajani, Başbakan Yardımcısı ve Ulaştırma Altyapı Bakanı Matteo Salvini ile Savunma Bakanı Guido Crosetto’nun katıldığı aktarıldı. Toplantıda, son haftalarda ortaya çıkan adil bir barış yolunda diyalog fırsatlarının derinlemesine ele alındığı vurgulandı.

Açıklamada şu ifadelere yer verildi: Bu sürecin kilit noktası, ABD, Avrupa ve Batılı ortaklarla birlikte hazırlanacak Ukrayna için güçlü ve güvenilir güvenlik garantilerinden oluşmaktadır. İtalya, Washington Antlaşması'nın 5. maddesinden esinlenen kolektif bir savunma güvenliği mekanizması önerisiyle bu çerçevenin tanımlanmasına katkı sağlamaktadır. Ayrıca, İtalya'nın Ukrayna topraklarında görevlendirilecek muhtemel çok uluslu bir güce katılımının öngörülmediği bir kez daha vurgulandı. Sadece çatışmaların sona ermesinden sonra Ukrayna sınırları dışında izleme ve eğitim faaliyetlerine yönelik bazı seçeneklerin değerlendirilebileceği belirtildi.

İtalya hükümetinden yetkililer, daha önce de farklı zamanlarda yaptıkları açıklamalarla Ukrayna’ya asker göndermeye karşı olduklarını belirtmişti.

Başbakan Meloni, Rus ordusunun başkent Kiev'e düzenlediği hava saldırısına, ABD merkezli X şirketinin sosyal medya platformundaki hesabından tepki gösterdi. Meloni, bu gece Kiev'e yönelik yoğun saldırılar kimin barışın yanında olduğunu ve kimin müzakere sürecine inanma niyetinde olmadığını açıkça göstermektedir. Düşüncelerimiz, akıl dışı Rus saldırılarının kurbanı olan masum sivillerin, aralarında çocukların da bulunduğu hayatını kaybedenlerin yakınlarıyla birlikte Ukrayna halkına yöneliktir.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Rus ordusunun başkent Kiev'e düzenlediği hava saldırısında 4'ü çocuk 17 kişinin hayatını kaybettiğini, onlarca kişinin yaralandığını bildirmişti.

https://junkyard.sfo3.cdn.digitaloceanspaces.com/n1/images/o9f06e1f7-1568-43f7-ab84-bf4191dab825.webp

“Güvenlik Garantileri” ile ilgili sonuçlar

Avrupa, Ukrayna için ortak savunma girişimlerini güçlendirme çabasında

Kazakistan: Dünyanın Kitle İmha Silahlarından Vazgeçen Nadir Ülkelerinden Biri

İtalya Ukrayna'da Çok Uluslu Güce Katılımı Öngörmüyor: Güvenlik Garantilerine Odak