Kosta Rika’nın Yüzyılları Aşan Gizemi: Devasa Taş Küreleri ve Büyüleyici Sırları

1930'larda Kosta Rika’nın güneyindeki Diquis Deltası’nda muz plantasyonları için yürütülen çalışmalar sırasında beklenmedik bir keşif yapıldı. Ormanı temizlerken yüzlerce taş küre gün yüzüne çıktı. En büyüğü yaklaşık 2,7 metre çapında ve 26 ton ağırlığındaydı; bu ölçülerdeki küreler bilim insanlarını hâlâ büyülemekte. Peki bu küreleri kim yaptı, hangi amaçla yerleştirdi ve neden bir anda kayboldular? Yıllar geçse de bu soruların net yanıtı hâlâ yok. Keşfin ardından bazı küreler trenlerle taşınarak bankaların ve ofislerin önlerine süs eşyası olarak konuldu; hatta New York ve Denver’daki müzelere, Harvard Üniversitesi kampüsüne kadar uzanan yolculuklar yaşandı. Taşların orijinal konumlarından koparılması araştırmaları zorlaştırdı. Yine de Diquis Deltası’nda kalanlar 1980’lerde koruma altına alındı ve 2014’te UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girdi. Bugün Finca 6 gibi arkeolojik alanlarda hâlâ görülebiliyorlar. Bu topluluk ileri tarım teknikleri, taş temelli evler ve zengin el sanatlarıyla biliniyordu. Kürelerden bazıları köylerde önemli kişilerin ev girişlerinde yer almış olabilir; bu da bir statü simgesi olma ihtimalini düşündürüyor. Araştırmalar, bazı kürelerin güneşin belirli günlerinde doğuş noktalarıyla hizalandığını gösteriyor. Daha mistik yorumlar ise kürelerin ay döngüsünü, deniz kaplumbağası yumurtalarını ya da kozmik güçleri simgelediğini öne sürüyor. Ancak bu iddialar hâlâ kesin değildir. Bazen küçük kürelerin mezarlarda bulunduğu da görülüyor. Bu, bazı kürelerin kişisel eşyalar olarak öteki dünyaya taşındığı ihtimalini güçlendiriyor. İspanyol kaşifler bölgeyi ziyaret ettiğinde bu taşlardan söz etmemişlerdi; muhtemelen sellerin etkisiyle toprak altında kaldıkları için gözden kaçmış olabilirler. Küreleri yapan topluluğun neden ortadan kaybolduğu da belirsiz. Büyük seller veya savaşlar olabileceği düşünülüyor. Tüm bu bilinmezlikler, Kosta Rika’nın taş kürelerini bilim insanları ve halk için büyüleyici ve sürükleyici kılıyor.